Salmi

L-Ewwel Ktieb

It-Tieni Ktieb

It-Tielet Ktieb (hawn)

Ir-Raba’ Ktieb

Il-Hames Ktieb

 

 

IT-TIELET KTIEB

 

73  (72)  Il-gustizzja li se ssir fl-ahhar

 

            73        Ghall-ewwel skandalizzat ghax il-hziena mimlijin gid filwaqt li l-gusti jbatu (ara Gob 21, 1w;  Koh 7, 15;  Ger 12, 1w;  Mal 3, 15 ecc), l-gharef iqabbel ir-risq tajjeb tal-hazin li hu vojt u qasir, mas-sliem tal-hbiberija ma’ Alla li ma tqarraq qatt.

 

            73, 3    S 37, 1+

 

            73, 4    ma ghandhom... f’gisimhom:  Tr. “ghalihom... xejn mhu mibrux” (litt. “mhu perfett”), lamo tam;  TM (mhux maqsum sew) jgib lamotam, “f’mewthom”.

 

            73, 7    hzunithom:  “hazen” skond verzjonijiet;  TM jgib “ghajn”.

 

            73, 10  Tr. “Ghalhekk joqoghdu fl-gholi, ma jilhquhomx il-halel”;  “il-poplu tieghi jmur lejhom, se jilhquhom gliegel ta’ gid”, skond verzjonijiet;  TM mharbat;  litt. jgib: “Ghalhekk il-poplu tieghu jerga’ lura (jew: jregga’ lura lill-poplu tieghu) minn din in-naha;  jitbattlu hazniet ta’ ilmijiet”.

 

            73, 11  S 10, 11+

 

            73, 17  fit-tempju ta’ Alla:  skond LXX u vulg.;  ma’ TM (litt. “santwarji ta’ El”), tr.: “fis-santwarji divini”;  jigifieri dawk tal-pagani, li jservu ta’ appogg ghall-hziena u ghal min jaghmel l-ingustizzji fuq din l-art (82).  Hemm min jara wkoll it-tempju (Ger 51, 51) jew il-misteri divini (119, 130;  Gherf 2, 22), izda l-kuntest iktar jindika l-qerda tas-“santwarji” pagani.

 

            73, 20  Dwar Alla li “jqum”, ara 35, 23;  44, 24;  59, 6;  78, 65;  Is 51, 9. - ma tqishom xejn:  Tr. “ixxejjen ix-xbieha taghhom”, fejn dwar “xbieha”, ara 49, 15;  90,5;  Gob  20, 8;  Is 29, 7-8.

 

            73, 22 bhima:  litt. “Behemot” (l-ippopotamu), kapulavur ta’ toqol (ara Gob 40,15+).

 

            73, 24  S 16, 10+

 

            73, 24  sebh, glorja:  hawn jidher li ghandna l-attribut divin personifikat, li jfakkarna fis-shaba ta’ l-ezodu. Il-verzjonijiet ittraducew “bil-glorja”, u hekk taw lill-kelma it-tifsira tas-soltu meta din tkun tirreferi ghall-bnedmin:  hawn ghandna nifhmu li Alla jhares lill-gust minn mewta bikrija u ta’ stmellija, u li se jerga’ jqieghed f’postu kif imiss lill-gust li jmut, filwaqt li l-hziena jibqghu jghixu fuq din l-art. Madankollu, bhal f’16, 9w, fil-hegga tal-fidil diga` tinsab ix-xewqa ghal ghaqda dejjiema ma’ Alla: dan hu pass ’il quddiem lejn it-twemmin esplicitu fil-qawmien mill-imwiet u fil-hajja ta’ dejjem (ara 16, 10+).

 

            73, 26  S16, 5+

 

            73, 26  Qeghdin jinfnew:  minhabba fix-xewqa (ara 84, 3;  Gob 19, 27) u mhux ghal xi dghufija (ara 143, 7).

 

            73, 27  min jinfired minnek: litt. “l-adulteru”, kelma li tfisser fost il-profeti l-infedelta` lejn Alla (ara Hos 1, 2+).

 

            73, 28  LXX izid “f’bibien il-belt (grg. “bint”) ta’ Sijon” (ara 9, 15).

 

74  (73)  Ilment wara l-herba tat-tempju

 

            74        Skond it-Targum, “l-iblah” (v 22) huwa Antijoku Epifani, is-“sultan mignun”, li haraq il-bibien tat-tempju (1 Mak 4, 38;  2 Mak 1, 8) u pprofana s-santwarju (1 Mak 1, 21w. 39;  2 Mak 6, 5).  Izda s-salm jista’ jkun ukoll jghodd ghall-hruq u t-tharbit tat-tempju mill-qawwiet Kaldin (2 Slat 25, 9;  Is 64, 10).  Minn dak iz-zmien, lehen il-profeti siket (v 9, ara 77, 9;  Lam 2, 9;  Ezek 7, 26 u 1 Mak 4, 46;  9, 27;  14, 41).  

 

            74, 2    Dt 7, 6+

 

            74, 4    tar-rebha:  Tr. “bhal bandiera”;  “fuq il-faccata mnejn jidhlu”;   litt. “bhal fid-dhul, fil-gholi” skond verzjonijiet;   TM jgib: “bhal min idahhlek”.  Hemm zjidiet, ta’ LXX: “stendardi li ma kienux jintgharfu”;   TM jzid: “stendardi, hu maghruf”;  x’aktarx bhala nota ta’ tifsir.

 

            74, 6    kissru l-bibien:  skond LXX;  TM jgib “u issa l-iskultura ta’ fuqhom”.

 

            74, 8    Ha nfarrkuhom:  jew “nifqghuhom”, ninem skond is-sirjak;  TM jgib ninam, “nisilhom”.

 

            74, 9    Geremija kien habbar 70 sena ezilju (Ger 25, 11;  29, 10), li hu ghadd simboliku ta’ zmien twil.

 

            74, 11  tahbi:  Tr. “izzomm lura”, “izzomm mohbija”;   litt. “tinzamm lura”, kelujah;   TM jgib: “(u l-leminija tieghek f’hobbok) int teqred”, kalleh.

 

            74, 13  Gob 7, 12+

 

            74, 14  Gob 3, 8+

 

            74, 14  Riferenza ghall-moghdija mill-Bahar tal-Qasab u t-telfa li garrbu l-Egizzjani (Ez 14, 15w;  ara Ezek 29, 3;  32, 4). - klieb il-bahar:  Tr. “mostri tal-bahar”;   litt.lill-poplu, lill-bhejjem selvaggi”.   

 

            74, 15  Riferenza ghall-mirakli tal-ezodu (Ez 17, 1-7;  Num 20, 2-13) u ghall-moghdija mill-Gordan (Goz 3), ghemejjel tal-qawwa tal-hallieq. Din it-tifkira tal-grajjiet l-imghoddija ta’ Alla (vv 12-17) thejji t-triq ghall-karba ta’ l-ahhar (vv 18-23).

 

            74, 19  lil min ifahhrek:  LXX u sirjak igibu: “lil min iroddlok hajr”;  tr. “lill-hamiema tieghek”;   Hosegha kien iqabbel lil Izrael ma’ hamiema (Hos 7, 11;  11, 11;  ara Ghanj 5,2).

 

75 (74)  Gudizzju universali u shih

 

            75        Antifona (v 2) tintroduci tehbira divina, indirizzat lejn il-hziena, li jhabbar il-gudizzju taghhom (vv 3-6);   il-vv 7-9 jiddeskrivu l-gudizzju universali, li fih il-gust se jsib il-hena tieghu (vv 10-11).

 

            75, 2    ismek... inhabbru:  Tr. “filwaqt li nsejhu ismek, qeghdin inhabbru” skond verzjonijiet;   TM jgib:  “fil-qrib huwa ismek, hekk qed jithabbar”.

 

            75, 5    raskom:  litt. “il-qarn” taghkom (ara 18, 3+).

           

            75, 7    Id-“dezert tal-muntanji” zgur hi l-gholja catta ta’ Edom. - Mhux iktar kontra Mowab, Edom jew il-Filistja se jkun il-gudizzju divin, izda kullimkien u kontra l-hziena kollha (ara Zak 2, 1). 

 

            75, 9    Is 51, 17+

 

            75, 9    bieqja:  Din ix-xbieha (ara diga` 11, 6) gejja minn Geremija (25, 11;  48, 26;  49, 12;  51, 7;  ara Is 51, 17+;  Ezek 23, 31;  Apk 14, 10).

 

76 (75)  Poezija ta’ tifhir lil Alla tal-biza’

 

            76        Innu eskatologiku.  Bhal 46 u 48, 6, qisu qieghed ifakkar it-telfa ta’ Sanherib fis-sena 701 quddiem Gerusalemm (2 Slat 19, 35), li saret is-simbolu tas-salvazzjoni mistennija mill-“fqajrin” (v 10). Il-grg. jgib titlu: “dwar l-assir”. 

 

            76, 3    Salem:  l-isem imqassar ta’ Gerusalemm (ara Gen 14, 18;  Gdt 4, 4), “belt is-sliem” (xalom).

 

            76, 4    il-vlegeg ta’ l-ark:  Tr. “is-sajjetti ta’ l-ark”. - l-armi tal-gwerra: Tr. “il-gwerra”.

 

            76, 11  ifahhrek:  Tr. “jaghmillek festa”, “ihazzmek”:  din ix-xbieha, mehuda minn Geremija (ara 109, 19), hija simbolu ta’ ghaqda shiha.  Bhall-biza’ (= “lilu, li hu tal-biza’”, v12), ir-rabja divina tidher hawn bhal qeghda tigi personifikata (ara 58, 10).  Il-bniedem “midrub”, bla hila, jixhed ghall-qawwa u l-gustizzja ta’ Alla.

 

            76, 12  ta’ madwaru:  bhal “hziemu” (v 11);  ara Is 49, 18.

 

77 (76)  Meditazzjoni fuq l-imghoddi ta’ Izrael

 

            77        Fiz-zmien iebes tal-migja lura mill-ezilju, is-salmista jfakkar il-beneficcji l-imghoddija ta’ Jahwe` ghal Izrael u l-ghegubijiet tal-hrug mill-Egittu, rahan ta’ interventi ta’ Jahwe` ghall-poplu tieghu fil-gejjieni.

 

            77, 7    billejl nithaddet:  Tr. “Hemm ghana billejl li jerga’ lura f’qalbi”;  “nhewden” skond LXX, sirjak;   TM jgib: “(noqghod infakkar lili nnifsi) fl-ghana tieghi”.

 

            77, 12  niftakar:  skond verzjonijiet, qere`;  ketib igib: “se ngharraf”.

 

            77, 17  Gob 7, 12+

 

            77, 18  Il-miraklu tal-Bahar tal-Qasab jigi pprezentat fi prospettiva kozmika (ara Gob 7, 12+).  Li jigi wara (v 19) jfakkar fit-teofanija tas-Sinaj (Ez 19, 16+).

 

            77, 19  Ez 19, 16+

 

78 (77)  Taghlimiet minn grajjiet Izrael

 

            78        Meditazzjoni b’taghlim, imnebbha mid-Dt, fuq il-grajja ta’ Izrael, htijietu u l-kastigi li qala’.  Is-salm johrog ghad-dieher ir-responsabbilta` ta’ Efrajm, antenat tas-samaritani, il-hatra ta’ Guda u l-ghazla ta’ David. 

 

            78, 2    kliem il-gherf:  Tr. “parabboli” fejn parabbola (maxal) hi sentenza b’ritmu, bi vrus paralleli;  ara d-dahla ghall-Kotba ta’ l-Gherf.

 

            78, 3    Dt 4, 9+

 

            78, 6    S 22, 31+

 

            78, 9    Is-salmista, filwaqt li jitnebbah minn Hos 7, 16, jiddebita hekk dnubiet il-poplu lill-efremiti, billi janticipa l-istorja ulterjuri tas-saltna tat-tramuntana (ara v 67) jew inkella jalludi ghax-xizma tas-samaritani (ara Zak 11, 14).

 

            78, 11  Il-mirakli ta’ezodu.

 

            78, 25  qalbenin:  Tr. “angli”, litt. “felhana” jew setghana u qawwija (ara 103, 20).

 

            78, 32  Tifkira generali (vv 32-39) tan-nuqqas ta’ perseveranza ta’ Izrael u tas-sabar ta’ Alla.

 

            78, 34  Alla:  ’el tat-TM;  sirjak igib “huwa”, ’elaw.

 

            78, 41  Is 6, 3+

 

            78, 43  Il-“kastigi” ta’ l-Egittu (ara Ez 7, 8+) li l-vv 43-51 jergghu jigbru fil-qosor.

 

            78, 52  Fil-hrug mill-Egittu u fid-dhul gewwa Kanghan (vv 52-55).

 

            78, 56  Riferenza ghal htijiet Izrael fi zmien Samwel u Sawl (vv 56-64).

 

            78, 60  1 Sam 1, 3+

 

            78, 61  L-arka tal-patt (ara 132, 8;  2 Kron 6, 41).

 

            78, 66  fuq wara:  Dan hu d-deni umiljanti li darab lill-Filistin, li kienu jzommu l-arka ghandhom.

 

            78, 67  Efrajm li jithalla barra (v 67), l-ghazla ta’ Sijon, ghamara ta’ Jahwe` u xbieha tas-santwarju tas-sema (vv 68-69), u ta’ David, il-midluk ta’ Jahwe`, raghaj tal-poplu tieghu u mudell tal-Messija mistenni (vv 70-72).

 

            78, 69  2 Sam 5, 9+

 

            78, 69  bhall-oghla:  Tr. “il-qcacet”;  TM jgib “il-(hlejjaq) gholjin”.          

 

79 (78)  Ilment nazzjonali

 

            79        Dan is-salm jista’ jkun qed jirreferi ghat-tehid ta’ Gerusalemm mill-Kaldin, fis-sena 587, u ghall-qerda tal-belt mill-qraba ta’ Izrael, Edom, Mowab, ecc (ara 2 Slat 24, 2).

 

            79, 5    S 89, 47+         Dt 4, 24+

 

            79, 9    Ez 32, 12+

 

            79, 9    Salvatur:  “Jahwe`” skond LXX;   TM jhalli barra.

 

            79, 10  Gob 16, 18+

 

            79, 10  int tithallas tad-demm li xerrdu:  Huwa Alla li “jithallas mid-demm” ta’ Izrael (ara Num 35, 19+).

 

            79, 13  Ezek 34, 1+

 

80 (79)  Talba ghat-twelid mill-gdid ta’ Izrael

 

            80        Dan is-salm japplika sew ghas-saltna tat-tramuntana (ara vv 2-3) meqruda mill-assiri, msemmija fit-titlu li jgib is-LXX (ara Ger 31, 15w), sew ghal Guda wara l-qerda ta’ Gerusalemm fis-sena 586 (ara Ger 12, 7-13).  Is-salmista, x’aktarx levita rifugjat gewwa Misfa ta’ Benjamin taht Gedalija (ara 2 Slat 25, 22.23.27), jittama fir-ristawrazzjoni tas-saltna mghaqqda (ara Is 49, 5;  Ezek 37, 16;  Zak 9, 13;  10, 6) fit-trufien mixtieqa taghha (v 12;  ara Mh 20, 1+).

 

            80, 2    Ezek 34, 1+     Ez 25, 18+

 

            80, 3    Efrajm u Manassi, ulied Guzeppi, li xi kultant jinghaqad maghhom Benjamin, huma z-zewg tribujiet ewlenin tat-tramuntana.

 

            80, 4    S 4, 7+

 

            80, 5    S 44, 24+

 

            80, 7    S 79, 4+

 

            80, 9    Is 5, 1+

 

            80, 11  frieghi:  Tr. “il-frieghi kienu c-cedri ta’ Alla”, jigifieri c-cedri l-iktar gholja (ara 36, 7;  68, 16).

 

            80, 12  Mh 20, 1+

 

            80, 12  Xmara:  l-Ewfrate.

 

            80, 16  ir-rimja... ghalik:  Skond TM;  litt. “fuq il-wild li sahhaht ghalik”, v 18p anticipat.

 

            80, 17  tawha n-nar:  serapuha, x’aktarx;   TM jgib serupah, “harquha”.

 

            80, 18  Riferenza probabbli ghal Zerubbabel (Esd 3, 2;  Hag 1, 1) iktar milli ghal Benjamin (“il-bniedem ta’ lemintek”), Amasija (“Jahwe` qawwi u felhan”) jew Izrael.

 

81 (80)  Ghall-festa ta’ l-Gherejjex

 

            81        Preludju (vv 2-6) jintroduci tehbira divina (ara 50;  95) fl-istil tad-Dt.  Il-Festa ta’ l-Gherejjex (ara Ez 23, 14+) kienet tfakkar iz-zmien meta l-poplu kien jiggerra’ fid-dezert u l-ghoti tal-Ligi fuq is-Sinaj.  Kienet festa mill-ikbar.

 

            81, 4    Kienet issir festa fl-ewwel jum tax-xahar meqjus skond il-qamar jew “neomenia” (2 Slat 4, 23;  Is 1, 13;  Hos 2, 13;  Gham 8, 5).  Il-bidu tas-seba’ xahar kien ghal zmien twil meqjus bhala l-bidu tas-sena civili (Lev 23, 24;  Num 29, 1);  fil-qamar mimli li jmiss mbaghad kienet tigi ccelebrata l-festa ta’ l-Gherejjex (Lev 23, 34;  Num 29, 12).

 

            81, 5    Ez 23, 14+

 

            81, 6    nisma’:  attwalizzazzjoni liturgika (LXX u sirjak: “smajt”).  Vern fl-ewwel persuna li jirrapprezenta l-migemgha ta’ Izrael li ghandu jkollha widnejha miftuha ghal Alla (ara vv 9.12.14).

 

            81, 7    Riferenza ghax-xoghol iebes li Israel kien igarrab gewwa l-Egittu.

 

            81, 8    Fil-waqt tat-teofanija fis-Sinaj.

 

            81, 17  nitmaghhom:  Tr. “jien kont kieku nitmaghhom”;  TM jgib “kont kieku nitmaghulhom”.

 

82 (81)  Kontra l-princpijiet pagani

 

            82        Canfira ghall-princpijiet u l-imhallfin hziena, fi prospettiva eskatologika (vv 1.5.8).

 

            82, 2    Akkuza li ssir ta’ spiss mill-profeti (Is 1, 17w;  Ger 5, 28;  21, 12;  22, 3;  Ezek 22, 27.29;  Mik 3, 1-11;  Zak 7, 9w;  ara Gob 29, 12;  Prov 18, 5;  24, 11w).

 

            82, 3    Ez 23, 6+

 

            82, 6    S 58, 2+

 

            82, 6    Il-princpijiet u l-imhallfin jitqeghdu fl-istess livell ta’ “ulied l-Iktar Gholi”, membri tal-qorti ta’ Alla (ara Gob 1, 6+). Kristu japplika din is-silta, f’kuntest divers, ghal-lhud mghallmin fil-kelma ta’ Alla.

 

83 (82)  Kontra l-ghedewwa ta’ Izrael

 

            83        Minghajr ma jsemmi ebda koalizzjoni sopecifika, is-salm jghodd ghaxar ghedewwa tradizzjonali ta’ Israel, li l-ostilita` taghhom damet ittul sa zmien imwahhar (ara 2 Kron 20, 1w;  Neh 2, 19;  1 Mak 5, 3w).

 

            83, 6    nghaqdu fehma wahda:  “b’(qalb) wahda”, ’ehad, x’aktarx;  TM jgib: “(b’qalb) flimkien”, jahdaw.

 

            83, 7    Num 20, 2+     Dt 2, 5+

 

            83, 7    Hagarin:  ulied Hagar, momadi li jiggerrew fit-Transgordanja.

 

            83, 8    Ez 17, 8+

 

            83, 8    Gebal:  hawnhekk Gabalene, fir-regjun ta’ l-Idumija fit-tramuntana ta’ Petra, u mhux Biblos (Ezek 27, 9).

 

            83, 9    Goz 13, 2+

 

            83, 9    Assur:  sew l-Assirja. li x’aktarx tirrapprezenta is-Sirja tas-Selewcidi (ara Gdt 16, 3), sew it-tribu` ta’ l-Assurin (Gen 25, 3;  Num 24, 22+;  2 Sam 2, 9).

 

            83, 10  Ez 2, 15+

 

            83, 14  tromba tar-rih:  Tr. “bhal xitel ghallis” jew xewk, li zerghetu ttir mar-rih.

 

84 (83)            Ghanja ghal waqt il-pellegrinagg

           

            84        Kant ta’ Sijon li jiccelebra l-ospiti divini tat-tempju, ghajn ta’ kull hena u ta’ grazzja ghall-pellegrini (vv 6-8), bhalma hu ghal dawk li jghammru fis-santwarju (vv 5-11).

 

            84, 6    il-pellegrinagg ghat-tempju:  Tr. “it-telghat” skond LXX;   TM jgib “moghdijiet”. - Is-salmi hekk maghrufa “gradwali” jew “tat-telghat” (120 u wara) kienu jitkantaw waqt il-vjagg mill-pellegrini.

 

            84, 7    wied niexef:  Tr. “wied tad-dmugh” u “wied tal-bekkej”.  F’7 mss. u fil-verzjonijiet, “wied tal-bikjiet” (kif jitlissen, iz-zewg kelmiet identici;  ara Mh 2, 5).  Il-“balzmu” (jew “is-sigra bekkejja”) hawn tabilfors ifisser “is-sigar tal-balzmu” (ara 2 Sam 5, 23w).  Il-“wied tal-Balzmu”, fit-tramuntana tal-witja ta’ Hinnon (Geenna) kienet l-ahhar tappa tal-pellegrinagg f’salib it-toroq li jwasslu mit-tramuntana, mill-punent u min-nofsinhar (ara 2 Sam 5, 17-25).

 

            84, 7    x-xita... ghadajjar:  Test mhux cert;   LXX jgib: “il-legislatur se jaghti kull barka”.  Jista’ jigi korrett hekk:  “il-mexxej se jghajjat kull barka”.  Hawn inzommu mat-TM. Ir-riferenza ghall-ewwel xita “tal-harifa”, jaghtina li nirreferu s-salm ghall-festa ta’ l-Gherejjex (Ez 23, 14+).

 

            84, 8    Jimxu... jissahhu:  Tr. “jimxu minn quccata ghall-ohra”;  jew ukoll “minn appogg ghall-iehor” jew skond Targun “minn sur ghall-iehor”. - sa ma jidhru... fuq l-allat:  Tr. “u Alla se jidhrilhom f’Sijon”;   “lilhom”. ‘alehem;   TM jgib ’elohim, “(Alla) fuq l-allat”.

 

            84, 10  il-midluk:  hawn il-bniedem “konsagrat” jew “messija” x’aktarx hu l-qassis il-kbir, ras il-migemgha wara l-ezilju.

 

            84, 11  f’post iehor:  TM jgib baharti, “ghazilt”;  tr. “kif joghgobni”;   litt. “fil-helsien tieghi”,  beheruti.

 

85 (84)  Talba ghas-sliem u l-gustizzja

 

            85        Ghal dawk li jergghu lura lejn arthom, dan is-salm iwieghed is-sliem messjaniku mhabbar minn Isaija u minn Zakkarija.

 

            85, 4    S 78, 38+

 

            85, 6    S 79, 5+

 

            85, 10  Ez 24, 16+

 

            85, 10  sebh:  Il-glorja ta’ Jahwe` (Ez 24, 16+), li kienet abbandunat it-tempju u l-belt qaddisa (Ezek 11, 23), se terga’ lura fit-tempju ristawrat (Ezek 43, 2;   Hag 2, 9).

 

            85, 11  L-asttributi divini, personifikati, se jigu biex jinstawraw is-saltna ta’ Alla fuq l-art u fi qlub il-bnedmin.

 

            85, 12  Is 45, 8+

 

            85, 13  S 67, 7+

 

            85, 14  Il-gustizzja divina tiftah it-triq billi hi l-kondizzjoni biex ikun hemm is-sliem u l-hena.

 

86 (85)  Talba ghal waqt it-tigrib

 

            86        Kompozizzjoni ta’ ghamla griega (ellenistika) minghajr xi ghaqda litterarja kbira, li tirrifletti l-istat tar-ruh tal-lhud devoti, prekursuri tal-Hasidin ta’ l-epoka tal-Makkabin.  

 

            86, 2    fik jittama:  Tr. “ghandu fiducja fik. Inti Alla tieghi”;  TM jgib “Inti Alla tieghi li ghandu fiducja fik”.

 

            86, 9    li ghamilt:  skond TM;  jew, “li hlaqt”;  nota spustata mill-versett ta’ qabel.

 

            86, 15  Ez 34, 6+

 

87 (86)  Sijon, omm il-gnus

 

            87        2 Sam 5, 9+

 

            87        Sijon qaddisa, belt ta’ Alla (2 Sam 5, 9+), ghandha ssir il-kapitali spiritwali u omm il-popli kollha.  Il-gnus pagani kollha ta’ qrib Israel: Egittu (“Rahab”), Etjopja, Sirja-Palestina, Mesopotamja, dawn kollha imsejhin sabiex jaghrfu lil Alla veru biex jaghtuh il-proseliti.  Din hi r-rieda ta’ Jahwe` kif espressa minn tehbira (vv 4-5).  Is-salm jitnebbah minn Isaia u minn Zakkarija.  Isaija diga` kien habbar din il-funzjoni ta’ omm min-naha ta’ Sijon, l-gharusa ghammiela ta’ Jahwe`, funzjoni li l-Knisja hi xbieha taghha. 

 

            87, 3    hu jghid:  “jghidu” skond TM.

 

            87, 5    Huma fejn huma mwielda l-pagani, huma dejjem adottati minn Sijon li ssir art missirijiethom tabilhaqq.

 

            87, 6    Hawn qed jitkellem dwar il-lista ta’ dawk li jghammru f’Sijon (Is 4, 3;  Ezek 13, 9) u mhux dwar il-ktieb apokalittiku tad-destin tal-bnedmin (66, 29).  Il-pagani miktubin hekk isiru beltin ta’ Sijon.

 

            87, 7    U jghannu... jizfnu:  Tr. “u l-princpijiet bhat-tfal”.  Mss. u verzjonijiet igibu: “il-princpijiet”;  TM jgib: “il-kanturi” (konfuzjoni minhabba f’zewg ittri bhal xulxin).  - dawk kollha... fik:  skond LXX;   tr. “Qeghdin fik l-ghejjun tieghi kollha”;  TM (mhux vokalizzat sew) igib: “in-nixxieghat tieghi kollha (qeghdin fik)”. - Alla jibda jqis lill-princpijiet barranin bhala ulied (litt. “imnisslin”) Sijon.

 

88 (87)  Talba mill-qiegh ta’ dieqa kbira

 

            88        Din it-talba gejja mid-dieqa tista’ titqabbel ma’ l-ilmenti ta’ Gob.

 

            88, 5    Num 16, 33+

 

            88, 6    hu friexi:  Tr. “ninsab merhi (bis-sensja)” jew qisni wiehed mill-mejtin;  LXX igib “mehlus”;  fil-qabar, il-qaddej jinsab mehlus minn sidu (ara Gob 3, 19). Hekk jigri lill-imsejken li hu mgarrab: tintemm qrubitu ma’ Alla.

 

            88, 8    S 18, 5+

 

            88, 9    S 38, 12+

 

            88, 11  S 6, 6+ Is 38, 18+

 

            88, 12  post it-telfien:  Tr. “l-imkejjen tal-qiegh” (inferi);  ebr. “Abaddon” (ara Gob 26, 6;  28, 22;  Prov 15, 11;  Apk 9, 11).

 

            88, 16  nhossni mifni:  ’apugah, x’aktarx (ara 77, 3);   TM jgib ’apunah, li ma tiftehimx.

 

            88, 17  fnietni: jew, “fnewni”: cimmetuni, x’aktarx;   TM jgib cimmetu-  tuni, li ma tiftehimx.  Dawn iz-zewg zbalji x’aktarx huma rtokki biex irattbu silta li hi qawwija fil-pessimizmu taghha.

 

89 (88)  Innu w talba lil Alla l-fidil

 

            89        Il-preludju (vv 2-3), segwit mit-tifkira fil-patt ma’ David (vv 4-5) u minn innu lill-hallieq (vv 6-19), jintroduci tehbira messjanika (vv 20-38) u, b’kuntrast, it-tfakkir fl-umiljazzjonijiet nazzjonali (vv 39-46), ilkoll mtemma b’talba (vv 47-52).  Il-kelmiet “mhabba u fedelta`” jew “grazzja u fedelta`” huma l-mottiv ewlieni tas-salm.

 

            89, 3    jien ghedt:  skond TM;  “int ghedt” skond LXX u vulg.

 

            89, 4    2 .Sam 7, 8-16+

 

            89, 6    Gob 5, 1+

           

            89, 7    Gob 1, 6+

 

            89, 7    dawk li hemm fis-sema:  Tr. “angli ta’ Alla”, litt. “ulied Alla”.

 

            89, 8    laqgha tal-qaddisin:  Tr. “il-migemgha (l-kbira) ta’ l-angli” (“kbira” skond TM). - kbir u tal-biza’:  skond LXX;  TM jhalli barra “kbir”.  

 

            89, 9    S 86, 8+

 

            89, 10  Gob 7, 12+      S 65, 8+

 

            89, 11  Rahab:  kelma ebr. li tfisser isem ta’ mostru mitiku li jippersonifika l-kaos li hemm fil-bahar (ara Gob  7, 12+);   xi kultant ifisser ukoll l-Egittu (87, 4;  ara Is 30, 7+).

 

            89, 16  S 47, 1+

 

            89, 19  Is 6, 3+

 

            89, 20  2 Sam 7, 8-16+

 

            89, 20  Samwel u Natan.

 

            89, 21  S 78, 70+

 

            89, 27  2 Sam 7, 14+

 

            89, 34  ma nwarrabx:  TM “bla ma nikser”. - tjubiti: Tr. “il-grazzja tieghi” jew “mhabbti” (13 il-mss., sirjak, vulg.).

 

            89, 39  midluk:  litt. hekk;  tr. “konsagrat” jew “Messija”.  Il-kelma hawn tfisser id-dinastija kollha ta’ David.

 

            89, 44  Kissirtlu x-xettru ta’ giehu:  Tr. “nehhejtlu xifer ix-xabla tieghu”:  ’ap taxib ssur skond TM;  tr. “kissirtlu x-xabla tieghu mal-blata”, xa’apta bassur.

 

            89, 45  Qassartlu z-zmien ta’ zghozitu:  Tr. “temmejtlu gmiel il-kobor tieghu” jew “hadtlu x-xettru ta’ gmiel il-kobor”, matteh hodo, x’aktarx;  TM jgib “gmiel il-kobor tieghu” (?), mitteharo.

 

            89, 53  Dossologija (innu ta’ tifhir) li ttemm it-tielet ktieb tas-salterju.

 

Nisga – Salmi 58 sa 74 – Aktar fuq is-Salmi